Dvanaestog oktobra 1971. godine, Zakonom koji je donijela Skupština Socijalističke Republike Crne Gore, osnovano je Društvo za nauku i umjetnost Crne Gore. Njega su činili ljudi koji su razum uzeli za polazište, stvaralaštvo za poziv, a humanost za cilj. Sintezom umnosti, obrazovanosti i humanosti oni su težili očuvanju kontinuiteta i oblikovanju savremenog identiteta Crne Gore.
Društvo za nauku i umjetnost Crne Gore će 1976. godine Zakonom dobiti ime – Crnogorska akademija nauka i umjetnosti. Od tada, riječju i knjigama (više od 700 izdanja), slikama i izložbama (31), tribinama (421) i naučnim skupovima i okruglim stolovima (više od 300), Akademija daje doprinos i teži uključivanju Crne Gore u savremene tokove kulture Evrope i svijeta. O tome svjedoče jubilarna monografija i bibliografija izdanja CANU. Zato ove godine crnogorska država i njena kultura obilježavaju značajan jubilej – pedeset godina od osnivanja najviše ustanove u oblasti nauke i umjetnosti u Crnoj Gori, Crnogorske akademije nauka i umjetnosti.
Vrijeme osnivanja ove institucije bilo je doba kada je podvižnička generacija u Crnoj Gori shvatila ulogu institucija i značaj njihovog osnivanja. Nošena talasom modernizacije, čija je suština bila prosvjetiteljstvo, ona je institucionalno postavljala temelje savremene Crne Gore. Suština tog epohalnog procesa bila je težnja da se prevaziđu ograničenosti, neznanje i provincijalna zatvorenost. Nosioci ove ideje su znali da su upravo institucije mjera civilizovanosti jednog društva i njegove države.
Od tog vremena do danas svijet je mijenjao svoje lice, promijenile su se ideologije, režimi, vlasti. Mnoge države su nestale s političke mape Evrope i svijeta, rađale su se nove i obnavljale nekadašnje. Tako je i Crna Gora, većinskom voljom svojih građana, 2006. godine obnovila svoju državnost, koja joj je nepravedno ukinuta 1918. godine.
Takva vremena korjenitih i dubokih promjena rađaju izazove i iskušenja. Akademija je nastojala da na njih ne odgovara ideološkom pripadnošću i partijskom pristrasnošću, već mjerom umnosti i učenosti, što i pripada nacionalnim akademijama. Knjigama koje je objavljivala, naučnim skupovima koje je organizovala, likovnim izložbama koje je otvarala, nastojala je da podrži modernizacijski razvoj crnogorskog društva i njegove države. Kulturu je afirmisala kao najbitniju oblast kontinuiteta i identiteta Crne Gore, a znanje kao prioritet njenog razvoja.
Razvijajući svoju djelatnost kroz dvadeset sedam međuakademijskih sporazuma s akademijama drugih država i članstvo u devet evropskih i svjetskih akademijskih asocijacija, Crnogorska akademija nauka i umjetnosti je ušla u evropsku i svjetsku akademijsku mrežu. Sa njima je organizovala velike međunarodne konferencije o suštinskim pitanjima savremenog svijeta i položaja akademija u društvu. Unutar Crne Gore, kroz dvadeset tri sporazuma sa najznačajnijim subjektima kulture radila je na objedinjavanju naučnog i umjetničkog potencijala. Trenutno, na kapitalnim projektima, leksikonima, studijama i monografijama od značaja za Crnu Goru radi više od tri stotine saradnika.
Nažalost, i vrijeme u kojem živimo nosi iskušenja, koja rađaju dileme i nedoumice. U takvom vremenu izazova vjerujemo da su nam svima svijest i volja za kompromisom potrebniji od jake i uvredljive riječi. Suštinu tog kompromisa čini saznanje da se drugačije ne mora shvatiti kao neprijateljsko, da raskoli nijesu naša vječita sudbina i da nam istraga protivnika nije sveti zavjet. Iza onih koji su kroz istoriju otkrili put razvoja ostala je pouka: razboritošću se vodi država, znanjem se čuva mir, ljudskošću se brani čovjek. Upravo danas, samo ta cjelina koju čine država, mir i znanje može otvoriti vrata građanskoj, demokratskoj i evropskoj Crnoj Gori.
U tim dugim, složenim i bolnim procesima Crnogorska akademija nauka i umjetnosti ima naglašenu ulogu i odgovornost u traženju načina da se prošlost učini razumljivijom, a budućnost osmišljenijom i da kultura postane osnova društvenog razvoja i najbolja odbrana crnogorske države. I ovaj jubilej Crnogorske akademije nauka i umjetnosti je ispunjen nadom da su crnogorsko društvo i crnogorska država sazreli i da sa svojim institucijama streme tome.
PREDSJEDNIŠTVO
CRNOGORSKE AKADEMIJE NAUKA I UMJETNOSTI