Crnogorska akademija nauka i umjetnosti (CANU), osnovana je 12. oktobra 1971. godine, kao Društvo za nauku i umjetnost Crne Gore, sa sjedištem u Titogradu. Kao ”samostalna i samoupravna naučna organizacija, koja udružuje istaknute naučne radnike i istaknute umjetnike”[1] ,i kao najviša ustanova u oblasti nauke i umjetnosti u Crnoj Gori, Društvo je imalo za cilj “unapređenje nauke i umjetnosti, pomaganje svestranog razvoja SR Crne Gore i učvršćivanje saradnje i bratstva među jugoslovenskim narodima i republikama”.[2]

Na sjednici Matičarske komisije, koja je održana 6. marta 1973. godine na Cetinju, izabrana su 42 člana - 25 redovnih i 17 dopisnih članova. Dvanaest članova Društva  za nauku i umjetnost Crne Gore bili su članovi drugih akademija nauka umjetnosti u SFRJ. Na prvoj, konstitutivnoj sjednici Skupštine izabrani su: predsjednik, potpredsjednici i sekretar Društva. Ubrzo je usvojen Statut, formirana odjeljenja i imenovani sekretari odjeljenja.

 U februaru 1975. godine, Društvo za nauku i umjetnost Crne Gore postalo je član Savjeta akademije nauka i umjetnosti SFRJ.

CANU - najviša ustanova u oblasti nauke i umjetnosti u Crnoj Gori

Zakonom o Crnogorskoj akademiji nauka i umjetnosti, koji je usvojen na sjednici Skupstine SRCG 10. marta 1976. godine, Društvo za nauku i umjetnost Crne Gore i formalno je preraslo u Crnogorsku akademiju nauka i umjetnosti. Izabran je radni sastav Akademije, koji je činilo 13 redovnih i 13 dopisnih članova. Jedan broj redovnih  i dopisnih članova Društva za nauku   i umjetnost Crne Gore, prešao je u radne sastave drugih akademija.

Novim zakonom o Crnogorskoj akademiji nauka i umjetnosti, koji je donesen 27. februara 2012. godine  (Službeni list Crne Gore, br. 14 od 7. marta 2012. godine), Crnogorska akademija nauka i umjetnosti je dobila status najviše ustanove u oblasti nauke i umjetnosti u Crnoj Gori, od posebnog nacionalnog i državnog interesa i značaja.

Skupština Crnogorske akademije nauka i umjetnosti, na sjednicama koje su održane 3. jula 2012. godine, 30. januara 2015. godine  i 22. decembra 2017. godine, donijela je Statut kojim je definisano da Crnogorska akademija nauka i umjetnosti,  ima  za cilj  da “organizuje, obavlja, razvija, podstiče i koordinira naučnoistraživački rad i sve vidove stvaralaštva, njeguje, unapređuje i podstiče umjetničku djelatnost, afirmiše duhovnu i nacionalnu tradiciju Crne Gore i svojim djelovanjem doprinosi ukupnom napretku države Crne Gore”.[3]

Crnogorska akademija nauka i umjetnosti je samostalna institucija. Radom i organizacijom Akademije rukovodi Skupština. Skupštinu CANU čine svi članovi Akademije u radnom sastavu, a saziva se najmanje jednom godišnje na osnovu odluke Predsjedništva Akademije. Skupštinu saziva i njenim radom predsjedava predsjednik Crnogorske akademije nauka i umjetnosti.

Izvršni organ Skup[tine CANU je Predsjedništvo. Čine ga: predsjednik, dvojica potpredsjednika, generalni sekretar i sekretari odjeljenja Akademije. Predsjednik, potpredsjednici, generalni sekretar i sekretari odjeljenja biraju se na četiri godine, s mogućnošću još jednog izbora. Predsjedništvo saziva i njegovim radom rukovodi predsjednik.

Misija

Kao najviša naučna i umjetnička ustanova u Crnoj Gori, od posebnog nacionalnog i državnog interesa, Akademija:

• njeguje, unapređuje i podstiče umjetničku djelatnost, afirmiše duhovnu i nacionalnu tradiciju Crne Gore i svojim djelovanjem doprinosi ukupnom napretku države Crne Gore.
• organizuje, obavlja, razvija, podstiče  naučna istraživanja - samostalno i sa drugim naučnim ustanovama;
• organizuje samostalno ili sa drugim, naučne skupove, simpozijume, naučne tribine, naučna savjetovanja, izložbe;
• promoviše rezultate naučnog i umjetničkog stvaralaštva, pomaže individualni naučni i umjetnički rad svojih članova i naučni i umjetnički rad u drugim ustanovama;
• učestvuje u utvrđivanju programa od naučnog i umjetničkog značaja za Crnu Goru, pomaže osposobljavanje i usavršavanje naučnog i umjetničkog podmlatka, izdaje publikacije iz oblasti nauke i umjetnosti, podstiče i njeguje naučnui umjetničku kritiku;
• skuplja, sređuje i proučava naučnu građu iz oblasti nauke i umjetnosti;
• učestvuje, po potrebi, u ocjenjivanju rezultata naučnog i umjetničkog stvaralaštva;
• daje inicijative, predloge i mišljenja državnim organima i drugim nosiocima ekonomskog, obrazovnog, kulturnog i javnog života radi što uspješnijeg rješavanja pojedinih dugoročnih i aktuelnih problema društvenog razvitka.

Svoju djelatnost, ostvaruje u odjeljenjima, institutima, centrima, odborima i drugim radnim tijelima.

Organiacione jedinice

Crnogorska akademija nauka i umjetnosti ima četiri odjeljenja: Odjeljenje prirodnih nauka, Odjeljenje društvenih nauka, Odjeljenje humanističkih nauka i Odjeljenje umjetnosti. U sastav odjeljenja ulaze nauke i umjetnosti koje su određene prema standardima usvojenim  Statutom Skupštine CANU.

Naučnoistraživačke jedinice u sastavu Akademije su: Institut za jezik i književnost "Petar II Petrović Njegoš", Leksikografski centar i  Centar za energiju i ekologiju – ENEKO.

Posebne jedinice Akademije su: Biblioteka sa arhivom i Galerija sa umjetničkom zbirkom. U okviru Akademije djeluje i Centar mladih naučnika. Za pojedine oblasti nauka ili umjetnosti, formirani su odbori i druga radna tijela, kao stalni oblici ostvarivanja zadataka.

Predsjednici Društva za nauku i umjetnost Crne Gore i predsjednici CANU. 

akademik Branko Pavićević (1973–1981);

akademik Branislav Šoškić (1981–1985);

akademik Mirčeta Đurović  (1985–1989);

akademik Dragutin Vukotić (1989–2002);

akademik Momir Đurović    (2002–2016);

akademik Dragan K. Vukčević     (2016–2024);

akademik Ljubiša Stanković  (2024-

[1] Zakon o Društvu za nauku i umjetnost Crne Gore, Društvo za nauku i umjetnost Crne Gore, Godišnjak, knjiga 1, Titograd, 1974, str. 7

[2] Isto

[3] https://www.canu.me/files/opsta-akta/STATUT-CANU-07032018.pdf