Prof. dr Mirjana Gotić, redovni profesor Medicinskog fakulteta Univerziteta u Beogradu, danas je na naučnoj tribini u CANU održala predavanje na temu: ,,Mijeloproliferativne neoplazme – kliničke implikacije molekularno-genetskih otkrića“.
Na samom početku prisutnima je predavača predstavio prof. dr Goran Nikolić, član Akademije i predsjednik Odbora za medicinska istraživanja CANU.
Mijeloproliferativne neoplazme su heterogena grupa klonskih bolesti matičnih ćelija hematopoeze, koje karakteriše poremećaj proliferacije jedne ili više mijeloidnih loza u kostnoj srži i povećanje broja zrelih ćelija (eritrocita, leukocita i trombocita) u perifernoj krvi. U mijeloproliferativne neoplazme spadaju: hronična mijeloidna leukemija (HML), policitemija vera (PV), primarna mijelofibroza (PMF), esencijalna trombocitemija (ET).
Pojam ,,mijeloproliferativne bolesti” prvi je upotrijebio William Dameshek 1951. godine, kada je u istu grupu svrstao hroničnu mijeloidnu leukemiju, policitemiju veru, esencijalnu trombocitemiju i primarnu mijelofibrozu. Dameshek je na bazi sličnosti u kliničkom ispoljavanju postavio hipotezu da su ove bolesti samo različita manifestacija povećane proliferativne aktivnosti ćelija kostne srži kao posljedica ,,vrlo moćnog, ali još uvijek neotkrivenog stimulansa” koji aktivira hematopoezu u kostnoj srži, ali i van nje u jetri i slezini.
Nakon 10 godina, tačnije 1960. godine, Peter Nowell i David Hungerford otkrili su tzv. Filadelfija hromozom kod bolesnika sa hroničnom mijeloidnom leukemijom. Filadelfija hromozom predstavlja prvu otkrivenu stečenu abnormalnost u humanom kanceru.
Molekularna genetika je 80-ih godina prošlog vijeka razotkrila da se genetski materijal sa hromozomima 9 i 22 fuzioniše stvarajući BCR-ABL1 onkogen, koji dalje omogućava produkciju proteina sa karakteristikama tirozin kinaze. Tirozin kinaza je ključna za ćelijsku neoplastičnu transformaciju.
Nakon pretkliničkih istraživanja lijek pod nazivom imatinib-mesilat ili popularnije Glivek, uspješno je primijenjen kod bolesnika sa hroničnom mijeloidnom leukemijom 2001. godine. Glivek je spriječio proliferaciju ćelija koje su nosile BCR-ABL1 onkogen, a nije imao uticaja na normalne ćelije. Zbog ovakvog efekta, lijek je u svjetskim medijima dobio senzacionalistički naziv – ,,magični metak”. To je bio veliki uspjeh svjetske medicine, koji je otvorio put ka novim mogućnostima razvoja antikancerskih ljekova na bazi specifičnih molekularno-genetskih abnormalnosti u humanom kanceru.
U današnje vrijeme svuda u svijetu tirozin kinazni inhibitori predstavljaju zlatni standard u liječenju bolesnika sa hroničnom mijeloidnom leukemijom. Uspjeh koji je postignut primjenom Glivaka u hroničnoj mijeloidnoj leukemiji nije ponovljen kod boesnika sa policitemijom verom, primarnom mijelofibrozom i esencijalnom trombocitemijom, iako su učinjeni istorijski koraci u otkrivanju promjena na hromozomu 9 i uvođenju JAK inhibitora u kliničku praksu.
No, otvoren je put ka uspostavljanju prognostičkog i prediktivnog značaja brojnih novih mutacija otkrivenih u ovoj grupi bolesti, a time ka boljoj identifikaciji terapijskog cilja, zaključila je prof dr. Mirjana Gotić.